Een problematische gehechtheidsontwikkeling noemen we ook wel een tekort aan basisvertrouwen.

Basisvertrouwen is het gevoel dat je er mag zijn en dat je goed bent zoals je bent. Het gaat om het vertrouwen dat je ouders/opvoeders er in alle opzichten voor je zijn en blijven. Een tekort aan basisvertrouwen kan verschillende oorzaken hebben, zoals relationele spanningen na de geboorte, een postnatale depressie bij de ouder, vroeggeboorte, adoptie, meerdere uithuisplaatsingen of (andere) ingrijpende ervaringen. Maar ook bij ontwikkelingsproblemen of een aandoening van een kind kan het basisvertrouwen onder druk komen te staan, omdat het als opvoeder moeilijker is het kind te begrijpen en af te stemmen.

Om het basisvertrouwen te versterken wordt gekeken naar de interacties tussen opvoeders en het kind. De opvoeders zijn degene die het basisvertrouwen kunnen versterken. Daarom is de behandeling vaak via de opvoeders. Een manier is een op hechting gerichte vorm van video-feedback, volgens de interactieprincipes van Basic Trust. Door video-opnames te maken van de interacties binnen een gezin (bijvoorbeeld door met elkaar een spel te spelen) en deze met de opvoeders na te kijken, kunnen we met elkaar inzicht krijgen in de signalen van het kind. Wat denkt, doet, voelt, wil het kind?Wanneer ontstaat er spanning? Wanneer voelt het kind zich juist gezien? Hierbij wordt mentaliseren bevorderd. Mentaliseren betekent het verplaatsen in de ‘binnenwereld’ van de ander. Je leert om echt te kijken en te luisteren naar het kind en eerst woorden te geven aan wat het kind zegt, doet, voelt of wil. Daarna volgt pas dan een reactie zoals zeggen wat je verwacht, een compliment geven of een ik-boodschap geven.

Met elkaar ontdekken we wat je kind nodig heeft en krijg je als opvoeders handvatten om het basisvertrouwen te verstevigen en om bijvoorbeeld op een niet-afwijzende manier grenzen te stellen. Daarbij is er ook ruimte om te kijken naar je eigen gehechtheidservaringen, want die bepalen ook jouw eigen denken, voelen, handelen.

Wat vraagt dit van ouders? De bereidheid en flexibiliteit om tijd vrij te maken voor gezinsafspraken en oudergesprekken en de bereidheid om thuis te oefenen.

Overig

Naast de video-feedback methode wordt er gewerkt bij kinderen met gehechtheidstrauma met de methodiek Integratief opvoeden, strategieën voor kinderen met gehechtheidstrauma, vertaling N. Schlattmann et al. en elementen uit IGT-K (integratieve gehechtheidsbevorderende traumabehandeling voor kinderen; N. Schattmann et al.). 

Ook wordt er gewerkt met meer lichaamgerichte methodes zoals massage en beweegspel zodat de gehechtheidsrelatie en het plezier met elkaar gestimuleerd worden.

Psycho-educatie is uitleg over wat er aan de hand is. Dat kan gaan over een tekort aan basisvertrouwen/gehechtheidsproblemen, maar ook over angst, trauma en de werking van de hersenen en emoties. Wanneer je goed begrijpt wat er aan de hand is, is het ook duidelijker wat kan helpen. Psycho-educatie kan zowel aan kinderen als ouders/opvoeders worden geboden. Dit kan op zichzelf staan, maar maakt ook vaak onderdeel uit van een bredere behandeling.

Kinderen kunnen schokkende gebeurtenissen meemaken. Denk aan het meemaken van een ongeval, plotseling verlies van een dierbare, lichamelijk geweld, of het zien van een schokkende ervaring bij een ander. Vaak is er sprake van natuurlijk herstel en dan wordt de gebeurtenis goed verwerkt. Als dat niet het geval is, spreken we van een trauma. Het kan gaan om een eenmalig trauma, maar het kan ook gaan om een langere periode van ingrijpende gebeurtenissen, zoals pestervaringen of verwaarloosd zijn. Soms zijn deze ervaringen pre-verbaal geweest, dat wil zeggen dat het op een leeftijd was dat het nog geen taal tot zijn beschikking had.

Kinderen en jongeren kunnen dan een breed ‘scala’ aan probleemgedrag laten zien: herbelevingen, vermijdend gedrag, slaapproblemen, prikkelbaar, concentratieproblemen, buikpijn, claimend gedrag, te afhankelijk zijn, negatieve gedachten over zichzelf.

Ook ouders kunnen in hun ouderschap trauma’s oplopen, bijv. doordat zij moeten toezien wat hun kind overkwam of doordat ze zulke hevige buien van hun kind hebben meegemaakt. Dan kan traumabehandeling ook voor ouders zinvol zijn, soms voorafgaand aan de traumabehandeling van het kind.

EMDR

EMDR is een effectieve behandelmethode, dat bijvoorbeeld bij enkelvoudig trauma kan worden ingezet, maar ook bij preverbaal trauma. Ook bij faalangst of een laag zelfbeeld, aangestuurd door nare ervaringen zoals pesten, kan deze behandeling effectief zijn. Bij EMDR worden traumatische herinneringen eerst geactiveerd en dan gecombineerd met een afleidende taak zoals oogbewegingen. Zo wordt de informatieverwerking in de hersenen gestimuleerd: de spanning op de schokkende/ingrijpende gebeurtenissen vermindert en er komt weer ruimte voor positieve gedachten.

Zie ook www.emdrkindenjeugd.nl

Daarnaast zijn er andere vormen van traumabehandeling, zoals schrijftherapie. Wat aangewezen is, hangt af van ieders specifieke situatie. 

Soms is een aantal gesprekken met ouders voldoende om een kind weer verder te helpen in zijn ontwikkeling. Bijvoorbeeld bij opvoedingsvragen of vragen hoe om te gaan met verlieservaringen bij een kind of gedragsproblemen.

Er zijn ook situaties waarin ouders en kinderen in interactiepatronen met elkaar gekomen zijn, waar ze niet meer uit komen en die ongezond is voor alle gezinsleden. Interacties waarin bijvoorbeeld sprake is van zeer dwingend gedrag door het kind en/of ouders die vanuit onmacht op een te stevige of fysieke manier reageren. Dan kan de methode Geweldloos Verzet helpend zijn: ouders maken hun kind duidelijk welk gedrag niet meer geaccepteerd wordt, er wordt steun vanuit de omgeving georganiseerd en er wordt verzet gepleegd. Zonder geweld.